برخلاف موتور پمپ که یک پدیده تکنولوژیکی وارداتی، صادراتی و استاندارد و دارای یک ساختار قابل تولید انبوه و کپی برداری است، قنات پدیده ای است سنتی و بومزاد که ابزارهای آن نیز دست ساز و متعلق به دوره پیشامدرن است. ابزارهای قنات قابل تولید انبوه نیستند. ساخت برخی از ابزارهای قنات از عهده خبرگان محلی برمی آید، اما ساخت برخی از ابزارهای قنات به خبرگی، تخصص و مسیولیت بیشتر نیاز دارند و نمی توانند در همان روستا و منطقه و شهر محل قنات تولید شوند. یعنی تولید ابزارهای قنات به سه دسته کلی تقسیم می شوند: نخست ابزارهایی که سلامت و جان مقنی و همکاران او وابسته به آن است و با بروز مشکل در آن ابزار جان افراد به مخاطره می افتد. دوم ابزارهایی که با وجود اهمیت بسیار آنها، بروز مشکل در آنها به طور مستقیم و فوری جان افراد را به خطر نمی اندازد و سوم ابزارهایی که کارگذاری آن در قنات برای طولانی مدت است. در این نوشتار منظور توضیح چگونگی ساخت ابزاری که در این زنجیره هستند نیست زیرا دیگران به اندازه کافی درباره این ابزار توضیح داده اند؛ در اینجا مقصود توضیح مواردی برای فهم فرهنگی و تمدنی از این ابزار و طرح پرسش هایی در این زمینه است.

چگونگی تدوین و نقل و انتقال سنت نبوی به نسل ها و عصرها پس از رسول خدا علیه السلام با چالش های گوناگونی روبه رو شد. علی علیه السلام بر کتابت و نقل و گزارش سنت نبوی تاکید می ورزید، اما پس از رسول خدا وضع دگرگون شد. نویسنده در این مقاله بر آن است تا میراث مکتوب علوی را- که در جهت ضبط و ثبت نبوی و نگهداری از میراث رسول خدا علیه السلام به نگارش در آمده است- گزارش کند. وی در ابتدا سخنانی درباره تدوین حدیث و لزوم ثبت، ضبط و نشر آن، از علی علیه السلام نقل کرده است.

قاضی نعمان، محدث و فقیه اسماعیلی، از معاصران کلینی و صدوق است و به جهت همین قدمت، آثار حدیثی او شایان توجه جلوه می کند. وی کتاب مفصلی در فقه، بر پایه احادیث اهل بیت، با نام الایضاح، تالیف و تدوین نمود که متاسفانه تنها بخش اندکی از آن بر جای مانده است. قاضی نعمان در الایضاح از کتاب های پیشین نام می برد و از آنها نقل حدیث می کند. برخی از این آثار، از کتاب های معتبر شیعه است که اکنون موجود نیست. مقاله حاضر، حاصل درنگی است در مهم ترین منابع مکتوب الایضاح.

این مقاله به بررسی حجیت اسناد مکتوب در رسانه ها می پردازد و ابعاد مختلف این موضوع را از منظر حقوقی، اجتماعی و اخلاقی کاوش می نماید. در عصر دیجیتال و با گسترش رسانه های نوین، صحت و اعتبار اطلاعات منتشر شده، به خصوص اسناد مکتوب، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله چالش های حقوقی و رسانه ای که رسانه ها در مواجهه با اسناد مکتوب با آن ها روبه رو هستند، اشاره می کند. ازجمله این چالش ها می توان به دسترسی به اسناد، راستی آزمایی اطلاعات، مسئولیت حقوقی ناشی از انتشار اسناد، و تأثیر افکار عمومی بر پذیرش حجیت اسناد اشاره کرد. در پایان، راهکارها و پیشنهادهایی برای افزایش حجیت اسناد مکتوب در رسانه ها ارائه می شود. این راهکارها شامل تقویت سواد رسانه ای مخاطبان، تدوین دستورالعمل های حرفه ای برای رسانه ها، و همکاری میان نهادهای حقوقی و رسانه ای است. درمجموع، این مقاله با نگاهی جامع به موضوع حجیت اسناد مکتوب در رسانه، سعی در ارتقاء سطح آگاهی و ایجاد رویکردی مسئولانه در قبال انتشار اطلاعات در جامعه دارد. روش استفاده شده در این مقاله روش کتابخانه ای است.

از ویژگی های بارز ایرانیان، اهتمام به پند و اندرز است که از اصول و مبانی فکری و فرهنگی آن ها به منظور حفظ ارزش های اخلاقی و اجتماعی بوده است؛ این پند های حکیمانه را که عموما حاصل تعالیم دینی، تجربه های تلخ و شیرین و خرد ورزی آن ها بوده، در گنجینه ها نگهداری می کردند، بر سرکوی و بازار به گوش مردم می رساندند و کسانی با عنوان اندرزبد، این پند ها را در مجالس خاص بیان می کردند.این پند ها آنقدر برای ایرانیان باستان ارزش داشت که آن ها را با آب طلا، گلاب و زعفران، بر چوب آبنوس، لوح های طلا و ابزار و لوازم زندگی چون انگشتر، عصا، تخت، حاشیه سفره، لباس و... می نوشتند. مهم ترین منبع برای دستیابی به این پندها، منابع عربی است که فرهنگ ایرانی را در گوشه و کنار آن ها می توان یافت.در این مقاله، با استناد به منابع عربی به چند پند حکیمانه که در ایران باستان بر ابزار و لوازم زندگی چون شال کمر، گنبد، لوح زرین، لوح دخمه و لوح سنگی نوشته شده بود، اشاره کرده، تاثیر آن ها را در ادب فارسی و عربی نشان داده ایم. در این میان به 19 پند حکیمانه از انوشروان اشاره کرده ایم که در قابوس نامه آمده و اشعار شاهنامه و منابع عربی، صحت انتساب آن ها را به ایرانیان باستان تایید کرده اند.

در تاریخ ادبی ایران، نمونه های شعری باقی مانده از زنان بسیار بیشتر از نوشته های منثور آنان است. تا پیش از دوره ناصری، معدود نوشته های نثر زنان در رسالات فقهی و ادعیه و اوراد خلاصه می شود. از دوره ناصرالدین شاه، تعدادی نامه از زنان درباری، دو سفرنامه و یک رساله انتقادی – اجتماعی به جا مانده است. شیوه نگارش این متون بیانگر این واقعیت است که زنان آن دوره با قالب رسمی نگارش مکتوب فاصله زیادی داشته اند. این نوشته ها در حوزه ای زنانه و خصوصی به تحریر درآمده است و زبان آن، زبانی گفتاری است.در دوره مشروطه، به موازات حضور زنان در اجتماع، شاهد حضور جدی تر آنان در عرصه نثر هستیم. درج نامه های زنان در روزنامه های این دوره و انتشار نشریات ویژه زنان، جایی در فضای نوشتاری برای آنان گشود و زبان زنان وارد حوزه عمومی شد و پالایش یافت. بی پروایی و صراحتی که تحت تاثیر فضا و محیط مانوس زنانه و ادبیات گفتاری در میان آنان وجود داشت، جای خود را به عفت کلام و پاکسازی زبان از لغاتی داد که در فضای عمومی جایگاه مطلوبی نداشت.به این ترتیب کلامی پیراسته، پرده پوشیده و تربیت یافته شکل گرفت که از فرهنگ حاکم و رایج پیروی می کرد و نگاشته های زنان از حوزه خصوصی زنانه به حوزه عمومی اجتماع راه یافت. لذا می توان گفت حضور زن در اجتماع با گذار از ادبیات گفتاری به ادبیات نوشتاری و حضور در فرهنگ مکتوب مصادف گشت.

مواریث مکتوب و آثار قلمی حوزه تمدن آبی به طور پراکنده از پیش از دوره اسلام در یونان و برخی از کشورهای شرقی (در کتاب های مربوط به عملیات فلسفه و کتیبه ها) پدید آمده و دامنه آن تا دوره معاصر گسترده شده است. در دوره تمدن اسلامی نیز، مواریث فرهنگی و تالیفات در حوزه تمدن آبی رشد فزایند ه ای داشته است و از قرن دوم هجری با تدوین آثاری هم چون کتاب المطر و کتاب المیاه ابوزید انصاری تا قرن چهارم و پنجم با تدوین کتاب انباط المیاه الخفیه نباابوبکر کرجی ادامه یافته است. کتاب کرجی از برجسته ترین آثار تمدن آبی ایران محسوب می شود هر چند قبل از آن نیز کتابی با عنوان القنی و الانهار در دوره کاویان در زمینه احکام کاریزها تألیف و تدوین شده بود که نشان از سابقه ایرانیان در تالیف این گونه آثار داشت. از قرن پنجم تا قرن دهم هجری روند تالیف در باب آب، آب یاری، آب شناسی و کشاورزی در کنار سایر علوم متداول زمان دنبال می شد و آثاری هم چون کتاب الافراح فی باب الالواح، آثار احیای ماحیل الصبهانیین فی رفع الما، رساله آب بخشی هرات، دوازده باب در علم فلاحت کتاب نتیجه الدوله یا سه رساله و دو اثر برجسته هروی به نام ارشاد الزراعه و رساله طریق قسمت آب قلب پدید آمد. از قرن دهم هجری به بعد تالیف و تدوین کتاب های مربوط به حوزه آب یاری و کشاورزی رونق بیشتری یافت و در دوره قاجار ده ها اثر به ویژه در علم فلاحت تالیف و ترجمه شد. این مقاله در پی آن است که به ترتیب تاریخی از قرون اولیه اسلامی آثار و تالیفات مربوط به تمدن آبی را شناسایی و معرفی نماید و بنابراین می تواند برای جویندگان مطالعات تمدن آبی راه گشا باشد.